HAYATA KAST NEDENİ İLE BOŞANMA

Mutlak ve özel boşanma sebeplerinden olan hayata kast sebebi ile boşanma TMK 162. maddesinde düzenlenmiştir: ‘‘Eşlerden her biri diğeri tarafından hayatına kastedilmesi veya kendisine pek kötü davranılması ya da ağır derecede onur kırıcı bir davranışta bulunulması sebebiyle boşanma davası açabilir. Davaya hakkı olan eşin boşanma sebebini öğrenmesinden başlayarak altı ay ve her hâlde bu sebebin doğumunun üzerinden beş yıl geçmekle dava hakkı düşer. Affeden tarafın dava hakkı yoktur.’’

Hayata kast, eşlerden birinin diğerinin yaşam hakkını sona erdirmeye yönelik eylemi anlamına gelmektedir. Kanunumuzda eşlerinden birinin hayatına kast edilmesi ifadesine yer verilmiş ancak hayata kast eylemlerinin neler olduğuna açık şekilde yer verilmemiştir. Bu eylemlerin neler olduğu doktrin görüşleri ve yargı kararlarında örneklendirilmiştir. Gençcan’a göre hayata kast kavramına öldürmeye her türlü teşebbüs teşkil eden davranışlar ile intihara teşvik etmek girmektedir.[1] Akıntürk de eşini intihara teşvik etmenin eşini intihara zorlamanın hayata kast kavramına girdiğini belirtmektedir.[2] Eşin intihar eylemini gerçekleştirmesi için elverişli araç gerecin sağlanmış olmasının hayata kast kapsamında olduğu, elverişli araçlar sağlanmaksızın yalnızca intihara teşvik etmenin bu kapsamda değerlendirilmediği de söylenmektedir.[3] Eşin ölmesi için hareketten kaçınma eylemi de hayata kast olarak nitelendirilmektedir. Örneğin yaşanılan bir trafik kazası sonrasında araçtan kurtulan eşin eşinin hayatını kurtarmak için gerekeni yapmaması, ölmesi için araçta bırakması menfi bir davranış şeklinde hayata kast eyleminin gerçekleştirilmesidir.[4] Kalp hastası olan eşin, kalp krizi geçirdiği esnada ilacının hayata kast etme amacıyla bilerek ve istenerek diğer eş tarafından verilmemesi, ilacının saklanması; kan kaybeden eşini kasıtlı olarak hastaneye götürmemek veyahut kanamayı engellemek için gereken önlem ve müdahalenin yapılmaması da hayata kast niteliğindedir.[5] Samsun Bölge Adliye Mahkemesi tarafından verilen bir kararda da eşler arasında başlayan tartışma sırasında eşin diğerine ''seni öldüreceğim, seni geberteceğim'' şeklinde sözler söyleyerek boğazının sıkmaya çalışması, olay sırasında eşinin kollarına, göğsüne, boynuna, karnına sıyrık olacak şekilde bıçak ile kasten yaralaması davalının eşinin boğazını sıkarak öldürme kastı ve iradesini ortaya koyduğu belirtilerek hayata kast özel boşanma sebebinin gerçekleştiği belirtilerek davanın TMK 162. maddesi uyarınca kabulüne karar verilmiştir.[6]

Hayata kast eyleminin eşe karşı işlenmesi gerekmektedir. Hayata kast eyleminin eşin yakınlarına, anne, baba, kardeş veyahut müşterek çocuklara yönelik gerçekleştirilmesi hayata kast nedeni ile boşanma davası kapsamına girmemektedir. Eşinin babasını öldürmeye teşebbüs etmek, eşinin annesini zehirlemeye teşebbüs etmek gibi eylemler suç işleme veyahut evlilik birliğinin temelinden sarsılması boşanma nedenlerinden sayılacaktır.[7]

İhmalden kaynaklı oluşan, hayati tehlike oluşturan davranışlara dayanılarak hayata kast sebebiyle boşanma davası açılamayacaktır; örneğin eşin dalgınlık ile doğalgaz musluğunu açık bırakması hayata kast niteliğinde değildir.[8]  Eşin diğerini öldürmeye teşebbüs niteliği taşımayan fiziksel şiddeti de hayata kast niteliğinde olmayacaktır. Eşin diğer eşi darp etmesi, fiziksel şiddeti öldürmeye teşebbüs niteliği taşımaması halinde diğer şartları mevcut ise pek kötü davranış veyahut evlilik birliğinin temelinden sarsılması nedeni ile boşanma davasının konusunu oluşturacaktır.[9] Dikkatsiz kullandığı araç sebebiyle oluşan kazada eşinin ağır yaralanmasına sebebiyet veren eşin de öldürme kastından söz edilemeyecektir.[10] Bir eşin diğerinin hayatına kast etmesinin haklı bir nedene dayanması halinde; eşinin kendisini öldürmek için üzerine saldırması sonrasında diğer eş kendini korumak maksadı ile eşini yaralamış ise bu durumda yaralanan eşin hayata kast nedeni ile boşanma davası açma imkânı bulunmamaktadır. Zira bu durum meşru müdafaa kapsamında değerlendirmelidir.[11]Eşin silahını temizlemesi sırasında, silahın yanlışlıkla ateş alması ve diğer eşin ağır yaralanması durumunda da hayata kast etme unsuru bulunmuyorsa hayata kast nedenine dayanılarak boşanma davası açılamayacaktır.[12]

TMK m. 162’de hayata kast nedeni ile boşanma davasının açılamayacağı haller; hak düşürücü dava açma sürelerinin geçmiş olması ve eşin diğer eşi affetmiş olması şeklinde düzenlenmiştir. Hayatına kast edilen eş, boşanmak istiyorsa hayata kast eyleminin gerçekleştiğini öğrenmesinden itibaren altı ay ve her hâlde hayata kast olayının gerçekleşmesinden itibaren beş yıl içinde boşanma davası açmak zorundadır. Bu süreler zarfında dava açılmazsa dava hakkı ortadan kalkacaktır.  Karı veya kocadan her birinin diğerine karşı gerçekleştirdiği hayata kast niteliğindeki her eylem yeni bir dava hakkı doğuracak ve ilk gerçekleşen hayata kast eyleminden sonra diğer eş affetmişse veya hak düşürücü süreleri geçirmişse tekrar eden her hayata kast nitelikli eylem süreleri yeniden başlatacaktır.[13] Hayatına kast edilen eş, affettiğini beyan ettiğinde veya davranışlarıyla belli ettiğinde dava hakkından vazgeçerek gerçekleşen hayata kast olayının kendisi için evlilik birliğinin çekilmez hale getirmediğini kabul etmektedir.[14] Kanunumuzda da affeden eşin dava hakkının bulunmadığı belirtilmiştir. Son halde eşini affeden tarafın affa konu eylemlere dayalı olarak boşanma davası açma imkânı bulunmamaktadır.

                                                                                                                                    Av. Fadime TOPÇU EKİNCİ

[1] GENÇCAN, Ömer Uğur, s.1086.

[2] AKINTÜRK/ATEŞ, s. 249.

[3] OKAN KOÇ, Yasemin, Hayata Kast, Pek Kötü Veya Onur Kırıcı Davranış Sebebi İle Boşanma, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2019, s.49.

[4] DURAL, Mustafa/ÖĞÜZ, Tufan/GÜMÜŞ, Alper Mustafa, Türk Özel Hukuku, Aile Hukuku, İstanbul 2014, C. III, s.107.

[5] ÖZER, Safiye Vasviye, s.39.

[6] Samsun Bölge Adliye Mahkemesi 4. Hukuk Dairesi, E. 2019/3459 K. 2020/2982 T. 3.12.2020, https://lib.kazanci.com.tr/ , ET. 01.04.2023.

[7] GENÇCAN, Ömer Uğur, s.1087.

[8] AKINTÜRK/ATEŞ, s. 249.

[9] KİBAR, Ahmet Fevzi, “Türk Hukukunda “Hayata Kast” Sebebi ile Boşanma ve Doğurduğu Hukuki Sonuçların Değerlendirilmesi (TMK m. 162)”, Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, 2020, S.2, s.639.

[10] OKAN KOÇ, Yasemin, s.50.

[11] ÖZER, Safiye Vasviye, s.40.

[12] ÖZER, Safiye Vasviye, s.40.

[13] DURAL, Mustafa/ÖĞÜZ, Tufan/GÜMÜŞ, Mustafa Alper, Türk Özel Hukuku Aile Hukuku, İstanbul 2019, 14.Bası, C.3, s.111.

[14] ÖZER, Safiye Vasviye, s.41.